वैशाख (अप्रिल – मे) – वैशाख महिनामा गर्मी सुरु हुन्छ। यो महिनामा बेल पत्रको प्रयोग गर्नुपर्छ जसले तपाईलाई स्वस्थ राख्छ । वैशाख महिनामा तेलको प्रयोग कत्ति पनि नगर्नुहोस् किनभने यसले तपाईंको शरीरलाई अस्वस्थ बनाउन सक्छ।
जेठ (मे-जुन) – यो महिना नेपाल /भारतमा सबैभन्दा तातो महिना हो। जेठ महिनामा दिउँसो सुत्नु स्वास्थ्यका लागि फाइदाजनक छ, चिसो दही, लस्सी, जुस र सकेसम्म पानी पिउनुहोस्। बासी खानेकुरा, भारी खानेकुरा र तातो चीजको सेवन नगर्नुहोस्। तिनीहरूको प्रयोगको कारण तपाईंको शरीरलाई रोग लाग्न सक्छ।
असर (जुन–जुलाई) – आषाढ महिनामा आँप, पुरानो गहुँ, सत्तु, जौ, चामल, खीर, चिसो खानेकुरा, काक्रो पर्लवल, करेला, बथुआ आदिको प्रयोग गर्नुका साथै आषाढ महिनामा पनि चिसो चिज प्रयोग गर्नुहोस् । तातो प्रकृतिका चीजहरू प्रयोग गर्नु तपाईंको स्वास्थ्यको लागि हानिकारक हुन सक्छ।
श्रवण (जुलाई-अगस्ट) – श्रावण महिनामा हरदको प्रयोग गर्नुपर्छ। श्रावणमा हरियो सागसब्जी त्याग्नुका साथै दुधको प्रयोग पनि कम गर्नुपर्छ । खानाको मात्रा घटाउनुहोस् – पुरानो चामल, पुरानो गहुँ, खिचडी, दही र हल्का पच्ने खानेकुरा अपनाउनुहोस्।
भाद्रपद (अगस्ट-सेप्टेम्बर) – यस महिनामा हल्का र सजिलै पच्ने खाना खानुहोस्, वर्षाको मौसमका कारण तपाईंको पाचन शक्ति पनि सुस्त हुन्छ, त्यसैले सजिलै पच्ने खाना खानुहोस्।
आश्विन (सेप्टेम्बर-अक्टोबर) – यो महिनामा दूध, घिउ, गुड़, नरिवल, सुक्खा अंगुर, बन्दागोभी आदिको सेवन गर्न सक्नुहुन्छ। यो एक भारी खानेकुरा हो तर पनि यो महिनामा पच्छ किनभने यो महिनामा हाम्रो पाचन शक्ति बलियो हुन्छ।
कार्तिक (अक्टोबर-नोभेम्बर) – कार्तिक महिनामा तातो दूध, गुड़, घिउ, चिनी, मूला आदिको प्रयोग गर्नुहोस्। चिसो पेय पदार्थ प्रयोग गर्न बन्द गर्नुहोस्। माछा, लस्सी, चिसो दही, चिसो फलफूलको जुस आदिको सेवन नगर्नुहोस्, यसले तपाईको स्वास्थ्यलाई हानि पुर्याउन सक्छ ।
मंसिर (नोभेम्बर-डिसेम्बर) – यो महिनामा चिसो वा धेरै तातो चीजहरू प्रयोग नगर्नुहोस्।
पौष (मंसिर-जनवरी) – यो मौसममा दुध, खुवा र खुवा, लड्डु, गुड़, तिल, घ्यू , आलु, अमला आदिबाट बनेका वस्तुहरू प्रयोग गर्नुहोस्, यी चीजहरूले तपाईंको शरीरलाई स्वास्थ्य प्रदान गर्नेछ। चिसो खानेकुरा, पुरानो खानेकुरा, तितो र सुख्खा खानेकुरा प्रयोग नगर्नुहोस्।
माघ (जनवरी-फेब्रुअरी) – यो महिनामा तपाईले तातो र भारी खाना पनि खान सक्नुहुन्छ। घ्यू , नयाँ दाना, लड्डु आदि प्रयोग गर्न सकिन्छ।
फाल्गुन (फेब्रुअरी-मार्च) – यो महिनामा गुड़को प्रयोग गर्नुहोस्। बिहान योग र नुहाउने दिनचर्या बनाउनुहोस्। चना प्रयोग नगर्नुहोस्।
चैत्र (मार्च-अप्रिल) – यो महिनामा गुड़ (मिठ्ठा) को सेवन गर्नुहोस् किनभने गुड़ (मिठ्ठा)ले तपाईंको रक्तसञ्चारमा सुधार गर्छ र तपाईंको रगत शुद्ध बनाउँछ र धेरै रोगहरूबाट पनि बचाउँछ।
चैत्र महिनामा नीमको ४-५ वटा कोमल पात पनि दिनहुँ प्रयोग गर्नुपर्छ, यस महिनाको सबै दोषबाट बच्न सकिन्छ । नीमको पात चपाउँदा शरीरमा हुने दोषहरू हट्छ ।
